بررسی باستان شناختی قلعه های شهرستان های رودسر و املش

شهرستان های رودسر و املش در بخش شرقی استان گیلان قرار دارند و دارای مرز مشترک با استان های مازندران و قزوین هستند. عوامل طبیعی در روند شکل گیری و استقرار حکومت ها در این دو شهرستان، بسیار موثر بوده اند ومطالعات باستان شناسی و اسناد تاریخی، سکونت مستمر در این ناحیه را از هزاره اول ق.م تا دوران کنونی نشان می دهند.هرچند تاکنون مطالعات باستان شناسی بسیاری در رودسر و املش انجام گرفته ، ولی تنها مورد مطالعه بر روی قلعه ها، بررسی باستان شناختی قبرستان قلعه گردن طول لات و بررسی قلعه کوتی های سیاهکل و دیلمان بوده است. براساس بررسی باستان شناختی که در تابستان سال 1392 انجام گرفت، تعداد 24 قلعه در شهرستان های رودسر و املش شناسایی شده که از برخی از آن ها جز رد و نشانی باقی نمانده است. قلعه ها حاوی اطلاعات زیادی از تاریخ تحولات سیاسی و مذهبی هستند و به دلیل موقعیت سوق الجیشی و منازعات داخلی و خارجی که در این منطقه به وقوع می پیوست، جز لاینفک تشکیلات حکومتی محسوب می شدند. هدف از انجام این پژوهش شناسایی بناهای نظامی و ارتباط سیستماتیک بین آن ها و بررسی متغیرهای موجود در عوامل مکان گزینی قلعه ها بوده است. از همین رو، در بررسی روشمند انجام شده، گاهنگاری، کاربرد قلعه ها، عوامل تاثیرگذار بر مکان یابی و ساختار قلعه ها مورد مطالعه قرار گرفته است. براساس مطالعات اسنادی و بررسی میدانی، می توان اذعان نمود که روند شکل گیری قلعه های تاریخی از دوران اشکانی تا دوران قاجار تداوم داشته است. نگارنده نیز بر همین اساس فرایندکاربرد این قلعه ها را با استفاده از ارتباط رویدادهای فرهنگی و محیط زیست بررسی نموده است. نتایج نشان می دهد، عامل زیست محیطی و انسانی (تحولات فرهنگی) از مهم ترین عوامل مکان گزینی این قلعه ها قلمداد می شوند. همچنین، علاوه بر الگوی واحد معماری، ماهیت رفتارهای بشری و اقلیم که در یک حوزه ی جغرافیایی و فضایی منجر به شکل گیری و ایجاد بنا می شده، موجب پدیدار شدن ساختار واحدی در بناهای تدافعی و نظامی منطقه شده است.